Menşe bir malın taşıdığı ekonomik değerin hangi ülkeye ait olduğunu ifade eder. Bu nedenle menşe, bir eşyanın “ekonomik kimliğidir. ” Menşe kuralları da eşyanın hangi ülke menşeli olduğunun belirlenmesini sağlayan belirli kurallardır. Menşe kuralları farklı ülkelerden gelen ürünlerin uygulamada farklı muameleye tabi olması ve ürüne uygulanacak prosedürlerin belirlenmesi açısından önemlidir.
Menşe kuralları Kyoto Sözleşmesi’nde “ulusal mevzuat veya uluslararası anlaşmalarla belirlenmiş ilkelerden hareketle geliştirilmiş ve bir ülke tarafından eşyanın menşesini tespit etmek amacıyla kullanılan spesifik hükümler” olarak tanımlanmıştır.
Menşe; gümrük vergilerinin hesaplanabilmesi, kota ve anti-damping önlemleri gibi araçların uygulanmasının takibi, dış ticaret istatistiklerinin derlenmesi amaçlarıyla kullanılmaktadır.
Bir eşyanın menşeinin belirlenmesinde kullanılan iki temel ölçüt bulunmaktadır:
1) Tamamen bir ülkede elde edilmiş veya üretilmiş eşya:
Tamamen bir ülkede elde edilen veya üretilen eşya, doğal olarak o ülke menşeli kabul edilir. Örneğin ülkede yetiştirilen canlı hayvanlar, bitkisel ürünler, ülkede çıkarılan değerli maden ve mineraller vs. bulunduğu ülke menşelidir.
2) Esaslı Dönüşüm Ölçütü
Eşyanın üretiminde iki ya da daha fazla ülkenin payı bulunduğunda ise dönüşüm kriterleri uygulanır. Bunlar şu şekildedir:
● Malın gümrük tarifesi değişmeli,
● Katma Değer Kuralı,
● İki aşamalı esaslı dönüşümden geçmeli,
● Kullanılan tüm ithal girdilerin nihai ürünün gümrük tarifesinden başka tarifelerde yer almalıdır.
Bir ürünün menşe statüsü belirlenirken ilk önce o ürünün “tamamen bir ülkede elde edilen” bir ürün olup olmadığına bakılır. Eğer ürün “tamamen bir ülkede elde edilen” ürün tanımını karşılıyor ise o ülke menşeli olarak kabul edilir. Eğer ürün “tamamen bir ülkede elde edilen ürün değil ise, yani üretiminde başka ülkelere ait girdilerin de kullanıldığı ve o ülkeden ihraç edilecek olan ürünlerde ise, bir ülkede yapılan üretim faaliyeti sonucunda malın o ülke menşei kazanıp kazanmadığının belirlenmesi gerekir. Bu durumda yapılan işlem ve işçilik değerlendirilerek menşe statüsü belirlenir.
Bir eşyanın hangi ülke menşeli olduğu nasıl belirlenir?
Bir malın hangi ülke menşeli olduğu belirlenirken o malın alındığı ve satıldığı iki ülke arasındaki ticarette geçerli olan menşe kurallarına bakılır. Menşei belirlenirken iki tur kural bulunmaktadır.
1- Tercihli Menşei Kuralları
2- Tercihli Olmayan Menşei Kuralları
Tercihli menşe kuralları
Ürünün ithalatçısı ve ihracatçısı olan iki ülke arasında bir tercihli ticaret anlaşması varsa eşyanın menşei o anlaşmada yer alan menşei kuralları esas alınarak belirlenir. Buna “eşyanın tercihli menşei” denir. Tercihli menşe kurallarını karşılayan bir eşya için tercihli ticaret anlaşması ile sağlanan vergi muafiyeti veya indirimlerinden yararlanılabilir.
Tercihli Olmayan Menşe Kuralları
Ürünün ithalatçısı ve ihracatçısı olan iki ülke arasında bir tercihli ticaret anlaşması yoksa, eşyanın menşei, ülkelerin ulusal mevzuatında yer alan menşei kuralları esas alınarak belirlenir. Buna “eşyanın tercihli olmayan menşei” denir.
Gümrük mevzuatına göre üretimi birden fazla ülkede gerçekleştirilen eşyada menşenin tespiti yapılırken öncelikle eşya tekstil ürünü veya tekstil ürünü dışında kalan ürünler olarak ayrılır. Daha sonra gümrük mevzuatında belirlenen menşe kurallarına bakılır.
Tercihli olmayan menşei kuralları, ülkelerin dış ticaret politikasının omurgasını oluşturan ticaret politikası önlemlerinin gereğince ve etkin bir şekilde uygulanabilmesini sağlarlar. Tercihsiz menşe kuralları ayrıca ülkelerin dış ticaretlerinde farklı gümrük tarifesi ya da tarife dışı önlemler uygulaması sebebiyle ticaretin normal akışının yön değiştirmesini önlemek açısından da önem taşırlar.
Bu yazımızda dikkatinizi çekebilir: Dış Ticaret Nedir? Dış Ticaret Türleri Nelerdir?
Sosyal medya hesaplarımızı takip etmeyi unutmayın: